W przedmiocie skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej zaszło w ostatnim czasie kilka bardzo istotnych zmian, wpływ na to miały zarówno wprowadzenie nowego Prawa Zamówień Publicznych, jak i orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z końca ubiegłego roku, a także precedensowe wręcz orzeczenie Sądu Okręgowego w Warszawie. Skarga stanowi jeden z podstawowych środków ochrony prawnej na gruncie PZP[1], dlatego też te wydarzenia mają niebagatelny wpływ na cały proces udzielenia zamówienia publicznego. Zapraszam do lektury omówienia najistotniejszych zmian.  

Skarga w nowej ustawie prawo zamówień publicznych

Rozpocząć należy od wskazania, że obecnie przepisy dotyczące postępowania skargowego zostały ujęte w rozdziale 3 działu IX PZP, a samą podstawą prawną składania skargi stanowi art. 579 PZP. Pierwszą istotną zmianą wprowadzoną w tym przepisie jest umożliwienie złożenia skargi nie tylko na orzeczenie Izby, ale również na postanowienie Prezesa Izby o zwrocie odwołania. Ta modyfikacja miała najpewniej na celu ujednolicenie zakresu ochrony prawnej skarżącego, gdyż na gruncie PZP2004[2] skarga na zwrot odwołania przysługiwała tylko na postanowienie wydane w tym zakresie przez Izbę.

Zmianą formalną jest ujednolicenie właściwości miejscowej sądów, do których wnoszona ma być skarga. Zgodnie z uregulowaniami PZP2004, skargę wnoszono do sądu okręgowego właściwego dla siedziby albo miejsca zamieszkania zamawiającego. W zasadzie istotnym była więc właściwość odpowiednia dla siedziby organu zarządzającego zamawiającego. W nowym PZP zrezygnowano z takiego rozwiązania, jak stanowi art. 580 ust. 1 PZP skargę wnosi się do Sądu Okręgowego w Warszawie – sądu zamówień publicznych.

Kolejną zmiana formalną jest wydłużenie terminu na wniesienie skargi, w uprzednim stanie prawnym koniecznym było, aby wnieść skargę w terminie 7 dni od dnia doręczenia orzeczenia Izby. Tymczasem aktualnie, zgodnie z art. 580 ust. 2 PZP skargę wnosi się za pośrednictwem Prezesa Izby, w terminie 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia Izby lub postanowienia Prezesa Izby, o którym mowa
w art. 519 ust. 1.

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 grudnia
2020 r.

W dniu 2 grudnia 2020 r. Trybunał Konstytucyjny ogłosił wyrok w sprawie dotyczącej określenia wysokości opłaty sądowej od skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej. Trybunał orzekł, że
art. 34 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych[3], który ustala wysokość opłaty stałej od skargi na orzeczenie Krajowej Izby Odwoławczej jest niezgodny z art. 45 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3
i art. 77 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Powyższe orzeczenie zapadło jednogłośnie.

W brzmieniu przepisu sprzed wyroku Trybunału Konstytucyjnego wynikało, że opłata za wniesienie skargi wynosi pięciokrotność wpisu wniesionego od odwołania w sprawie, której dotyczy skarga. Trybunał uznał, że przepis art. 34 ustawy o kosztach sądowych wprowadza nieproporcjonalnie wysoką opłatę stałą co oznacza ograniczenie konstytucyjnego prawa do sądu. Trybunał w swoim orzeczeniu nie negował konieczności ustalania opłat sądowych na odpowiednim poziomie, co ma zapewnić właściwą równowagę między interesem państwa w uzyskaniu częściowego zwrotu wydatków na sprawowanie wymiaru sprawiedliwości, a interesem podmiotów, które korzystają z drogi sądowej dochodzenia swoich praw. W orzeczeniu przypomniał również, że wprowadzenie znacznego podwyższenia opłaty od skargi na orzeczenie KIO uzasadnione było obawą przed spowolnieniem postępowań na skutek oczywiście nieuzasadnionych skarg Wykonawców. Skład orzekający wskazał jednak, że taka argumentacja budzi poważne wątpliwości, gdyż nawet nadużywanie skargi na orzeczenie KIO nie może blokować postępowań o udzielenie zamówienia, ponieważ złożenie skargi nie wstrzymuje zawarcia umowy o zamówienie publiczne, a w każdym razie możliwości tej nie wyłącza.

Warto jednak podkreślić, że ustawodawca wprowadzając nowe PZP zauważył poruszaną w wyroku Trybunału Konstytucyjnego wątpliwość. Jak stwierdził sam Trybunał Konstytucyjny w komentowanym orzeczeniu Rada Ministrów dostrzegła, że „opłata w obowiązującej wysokości uznawana jest przez większość wykonawców za istotną barierę utrudniającą korzystanie z tego środka ochrony prawnej. W efekcie, zaskarżalność orzeczeń Krajowej Izby Odwoławczej na poziomie kilku procent, nie zapewnia skutecznej kontroli jej orzecznictwa”.[4]

Na mocy art. 39 ustawy wprowadzającej PZP[5] z dniem 1 stycznia 2021 r. zmieniono treść art.  34 ustawy o kosztach sądowych poprzez zmniejszenie wysokości opłaty stałej od skargi na orzeczenie KIO do wysokości trzykrotności wpisu wniesionego od odwołania w sprawie, której dotyczy skarga.

Postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 23 lutego 2021 r.

Wyżej opisywałem stanowisko Trybunału Konstytucyjnego, który argumentował, że wnoszenie skarg od orzeczenia KIO nie blokuje postępowania o udzielenie zamówienia, gdyż nie wstrzymuje zawarcia umowy. To może się jednak zmienić ze względu na poniekąd precedensowe postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 23 lutego 2021 r., w którym stwierdzono, że zabezpieczenie skargi na wyrok KIO jest dopuszczalne. Merytoryczne rozpoznanie wniosku o udzielenie zabezpieczenia skargi stanowi swoiste novum, dotychczas były one bowiem odrzucane przez sąd.[6]

Powyższe orzeczenie Sądu Okręgowego w Warszawie może stanowić przełom dla rynku zamówień publicznych w Polsce, gdyż powołując się na postanowienie z 23 lutego 2021 r. strona wnosząca skargę będzie mogła wnosić o wstrzymanie możliwości zawarcia umowy o zamówienie publiczne do czasu jej rozpatrzenia. Może to doprowadzić do przedłużających się postępowań i wpłynąć na cały proces udzielenia zamówienia.

Wydanie komentowanego postanowienia przez Sąd Okręgowy w Warszawie ma tak istotne znaczenie, również dlatego, że zgodnie z opisaną wyżej zmianą przepisów PZP w zakresie skargi na orzeczenie KIO, jest to jedyny sąd właściwy do rozpoznawania skarg. Tym samym wszelkie kolejne sprawy kwestionujące wyroki KIO będą trafiały właśnie do tego sądu.

[1] ustawa z dnia 11 września 2019 r. Prawo zamówień publicznych tj. Dz.U.2019.2019 ze zm.

[2] ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych tj. Dz.U.2019.1843 akt uchylony

[3] ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych tj. Dz.U.2020.755 ze zm.

[4] źródło trybunał.gov.pl

[5] ustawa z dnia 11 września 2019 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo zamówień publicznych Dz.U.2019.2020

[6] źródło wnp.pl